Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun çöküşü, tarihte çeşitli faktörlerin karmaşık bir birleşimi sonucunda gerçekleşti. Ancak, bu çöküşe yol açan en önemli anlaşma, Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda imzalanan ve imparatorluğun dağılmasında büyük rol oynayan Versailles Antlaşması değil, daha ziyade imparatorluğun doğrudan sonunu getiren anlaşma Trianon Antlaşması’dır.
Trianon Antlaşması, 1920 yılında imzalandı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Macaristan Krallığı olan kısmını ayırdı. Bu antlaşma, I. Dünya Savaşı sonrası barış görüşmelerinin bir parçası olarak imzalandı ve Macaristan’ın bağımsızlığını ilan ettiği 1918’den sonra imparatorluk üzerindeki hakimiyetini resmen sona erdirdi.
Bu antlaşma, imparatorluğun Macaristan Krallığı olarak bilinen kısmının topraklarının büyük bir kısmını kaybetmesine neden oldu. Macaristan, antlaşma sonucunda Transilvanya, Slovakya, Karintiya, Sırbistan, Hırvatistan ve Slovenya gibi bölgelerin çoğunu kaybetti. Ayrıca, büyük bir nüfus azalmasıyla karşı karşıya kaldı ve ekonomik olarak da zor bir duruma düştü.
Trianon Antlaşması’nın etkileri sadece toprak kaybıyla sınırlı kalmadı. Bu antlaşma, Macaristan’ın ekonomisini zayıflatırken, birçok etnik Macar’ın da komşu ülkelerin sınırları içinde kalmasına yol açtı. Bu durum, etnik çatışmalara ve ulusal gerginliklere sebep oldu. Macaristan’daki toplum, antlaşmanın sonuçlarına karşı büyük bir hınç ve hüzün içindeydi. Bu duygular, gelecekte bölgede çeşitli siyasi ve toplumsal sorunların kaynağı haline geldi.
Ancak, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun çöküşünün sadece Trianon Antlaşması ile açıklanması yanıltıcı olurdu. İmparatorluğun çöküşü, savaşın yıkıcı etkileri, içsel zayıflıklar, ekonomik sorunlar, farklı etnik grupların talepleri ve milliyetçilik dalgalarının bir araya gelmesiyle oluşan karmaşık bir sürecin sonucuydu.
Birinci Dünya Savaşı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nu derinden sarsan ve zayıflatan temel etkendi. Savaş sırasında imparatorluk, kaynaklarını hızla tüketirken, ekonomik olarak çöküşün eşiğine geldi. İçeride, farklı etnik gruplar arasında uzun süredir devam eden gerilimler daha da arttı. Bu gruplar, kendi ulusal kimliklerini ve bağımsızlıklarını talep etmeye başladılar.
Çift başlı yapısı, farklı dilleri ve kültürleri barındıran yapısıyla Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, savaş sonrası dönemde çözülme ve parçalanma sürecine girdi. Trianon Antlaşması, bu çöküşün sadece bir parçasıydı ve imparatorluğun varlığını sürdürme çabalarını tamamen sona erdirdi.
Sonuç olarak, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun çöküşüne yol açan ana anlaşma Trianon Antlaşması oldu. Ancak, çöküşün tek bir nedeni yoktu; savaşın yıkıcı etkileri, içsel sorunlar, ekonomik zorluklar ve etnik grupların talepleri gibi birçok faktör, imparatorluğun çöküş sürecine katkıda bulundu. Bu karmaşık ve çok katmanlı sürecin sonucunda, tarihsel bir dev olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, artık birçok farklı ulus devletinin topraklarına bölünmüş durumdaydı.