Zeka geriliği, bireyin bilişsel yeteneklerinin genel olarak normalden belirgin bir şekilde geri olduğu bir durumu ifade eder. Bu durum, bireyin yaşına ve çevresine göre beklenen zihinsel yeteneklerin altında kalmasıyla karakterizedir. Zeka geriliği genellikle bireyin günlük yaşam aktivitelerini, sosyal etkileşimini ve öğrenme becerilerini etkiler. Bu durum, genellikle çocukluk döneminde tanı konan bir durumdur ve ömür boyu devam edebilir.
Zeka geriliği genellikle bilişsel, sosyal ve günlük yaşam becerilerinde belirgin bir gerilikle karakterizedir. Bireyler arasındaki zeka seviyeleri genellikle IQ testleri kullanılarak ölçülür. Genel olarak, 70 ve altındaki bir IQ skoru, zeka geriliği gösterebilir. Zeka geriliği, hafif, orta, ağır ve derin olmak üzere dört kategoriye ayrılabilir, her biri belirli özelliklere sahiptir.
Hafif zeka geriliği, genellikle gündelik yaşam aktivitelerini yerine getirme, eğitim ve işle ilgili zorluklarla karakterizedir. Bu bireyler genellikle temel okuma, yazma ve matematik becerilerini öğrenebilirler ve bağımsız bir şekilde yaşama yetenekleri geliştirebilirler. Orta düzeyde zeka geriliği olan bireyler, daha fazla destek ve rehberlik gerektirebilir ve genellikle günlük yaşam becerilerini öğrenme konusunda daha fazla zorluk yaşarlar.
Ağır ve derin zeka geriliği, daha belirgin zorluklara neden olabilir. Bu bireyler genellikle temel becerileri öğrenme konusunda büyük zorluklar yaşarlar ve genellikle sürekli destek ve bakım gerektirirler. Sosyal etkileşimde ve iletişimde zorluklar yaşayabilirler. Bu durumdaki bireylerin öğrenme potansiyeli genellikle sınırlıdır ve özel eğitim ve bakım gereksinimleri vardır.
Zeka geriliğinin nedenleri genellikle genetik, biyolojik, çevresel veya bir kombinasyonu olabilir. Genetik faktörler, kromozom anomalileri, gen mutasyonları veya ailedeki genetik geçişlilik gibi etkenleri içerebilir. Biyolojik faktörler arasında prenatal veya doğum sonrası komplikasyonlar, beyin hasarı, enfeksiyonlar, toksin maruziyeti ve beslenme problemleri yer alabilir. Çevresel etkenler arasında ise kötü beslenme, yetersiz stimülasyon, istismar veya ihmal, toplumsal faktörler ve erken çocukluk dönemindeki travmatik olaylar bulunabilir.
Zeka geriliğinin belirlenmesi genellikle bir multidisipliner yaklaşımı gerektirir. Bu, psikologlar, pedagoglar, sosyal hizmet uzmanları, tıp doktorları ve diğer uzmanların işbirliğini içerir. Tanı sürecinde genellikle bilişsel değerlendirmeler, gelişimsel taramalar ve genetik testler gibi çeşitli araçlar kullanılır.
Tedavi genellikle bireysel ihtiyaçlara ve zeka geriliğinin derecesine bağlı olarak uyarlanır. Erken müdahale, özel eğitim ve terapi gibi yöntemlerle bireyin yaşam kalitesini artırmak ve potansiyelini en üst düzeye çıkarmak önemlidir. Ayrıca, ailelere rehberlik ve destek sunarak, bireyin sosyal ve duygusal gelişimini desteklemek de kritiktir.
Toplumda zeka geriliği ile ilgili farkındalığı artırmak, toplumsal kabulü teşvik etmek ve ayrımcılığı önlemek de önemlidir. Eğitim sistemlerinin, iş yerlerinin ve toplumun genel olarak daha kapsayıcı olması, zeka geriliği olan bireylerin sosyal entegrasyonunu destekleyebilir.
Sonuç olarak, zeka geriliği geniş bir yelpazede etiyolojiye sahip olan bir durumdur ve bireyin yaşam kalitesini etkileyebilir. Ancak erken tanı, uygun müdahale ve destekle birçok birey, potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilir ve topluma daha fazla katkıda bulunabilir. Bu nedenle, zeka geriliği ile ilgili bilincin artırılması ve destek sistemlerinin güçlendirilmesi önemlidir.