Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu politikalarının bölgesel etkilerini anlamak için tarihsel, stratejik ve siyasi bağlamları değerlendirmek önemlidir. Bu değerlendirme, Amerika’nın bölgedeki çeşitli dönemlerde izlediği politikaların, bölge ülkeleri üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.
1. Soğuk Savaş Dönemi: Soğuk Savaş döneminde Amerika Birleşik Devletleri, bölgedeki anti-komünist müttefikleri destekleyerek Sovyet etkisini sınırlama amacı güdüyordu. Bu çerçevede, İran Şahı’nı destekleyerek, Suudi Arabistan ve Türkiye gibi ülkelerle stratejik ittifaklar kurarak bölgedeki dengeyi sürdürmeye çalıştı. Bu politika, bölge ülkelerinde ABD’nin nüfuzunu artırdı ancak aynı zamanda anti-Amerikan duyguları da oluşturdu.
2. İsrail ve Arap-İsrail Çatışması: Amerika Birleşik Devletleri, İsrail’in kuruluşunu tanıyarak, İsrail’e askeri, ekonomik ve politik destek sağlamıştır. Bu durum, bölgede İsrail-Arap çatışmasının bir faktörü haline gelmiş ve Amerika’nın bölgedeki ittifaklarını etkilemiştir. Filistin sorunu ve İsrail’in bölgedeki varlığı, Amerika’nın bölgedeki politikalarının birçok Arap ülkesi ile olan ilişkilerini şekillendirmiştir.
3. İslam Devrimi ve İran-Irak Savaşı: 1979 İslam Devrimi, İran’da Şii İslamcı bir yönetim kurulmasına yol açtı ve bölgede dengeleri değiştirdi. ABD, Şah’a verdiği desteğin ardından, İran ile gerilim yaşamaya başladı. Ayrıca, 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak Savaşı’nda Amerika, Irak’ı destekleyerek bölgedeki dengeyi korumaya çalıştı. Ancak, bu politika uzun vadede bölgedeki istikrarsızlığa katkıda bulundu.
4. Körfez Savaşı ve Sonrası: 1990’larda, Irak’ın Kuveyt’i işgali üzerine başlayan Körfez Savaşı, Amerika’nın bölgeye müdahalesini getirdi. Koalisyon güçleri önderliğindeki Amerika, Irak’ı Körfez’den çıkarmak için askeri operasyon düzenledi. Bu durum, Amerika’nın bölgedeki askeri varlığını artırdı ancak aynı zamanda Irak’ın istikrarsızlığına ve bölgesel gerilimlere neden oldu.
5. 11 Eylül Saldırıları ve Terörle Mücadele: 2001’deki 11 Eylül saldırıları, Amerika’nın bölgesel politikasını şekillendiren önemli bir dönemeç oldu. Bu saldırılar, Amerika’yı terörle mücadele stratejilerini gözden geçirmeye ve bölgeyi istikrarsızlaştıran terör örgütlerine karşı daha agresif bir duruş sergilemeye yönlendirdi. Afganistan ve Irak’a müdahale, bölgedeki politik dengeleri daha da karmaşık hale getirdi.
6. Arap Baharı: 2011’deki Arap Baharı, bölgedeki birçok ülkede kitlesel protestolara neden oldu. Amerika, bu süreçte farklı ülkelerdeki olaylara farklı bir yaklaşım sergiledi. Mısır’da Mübarek’in devrilmesi, Libya’da askeri müdahale ve Suriye’deki iç savaş gibi olaylar, Amerika’nın bölgesel etkilerini şekillendiren faktörlerden biri haline geldi.
7. İran Nükleer Anlaşması ve Suudi Arabistan İlişkileri: 2015’te imzalanan İran Nükleer Anlaşması, Amerika’nın İran ile ilişkilerini düzenleme çabalarını yansıtıyor. Ancak, 2018’de ABD’nin anlaşmadan çekilmesi, bölgedeki gerilimleri artırdı. Ayrıca, Suudi Arabistan ile olan stratejik ilişkiler de bölgesel politikalar üzerinde etkili oldu, özellikle Yemen’deki iç savaş bağlamında.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu politikalarının bölgesel etkileri karmaşık ve çok yönlüdür. Bu politikalar, bölgedeki çeşitli ülkelerle olan ilişkileri etkileyerek, istikrarı artırabilir ya da azaltabilir. Ancak, Amerika’nın bölgedeki müdahaleleri sıklıkla eleştiriye maruz kalmış ve bölgesel dinamiklere karmaşıklık katmıştır.